دال چیست؟

دال بتنی (concrete slab) اساساً یک عضو خمشی دو بعدی است که برای خمش، برش و پیچش طراحی می‌شود. دال یک عنصر سازه‌ای با ضخامت کم است که در طول زیاد گسترش پیدا کرده است. در ساختمان‌های متعارف امروزی از دال به عنوان سقف سازه یاد می‌شود که بار مرده و زنده را به تیرها منتقل می‌کند. دال‌ها از نظر نوع بارگذاری و مصالح به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند که برای شناخت بیشتر آنها، این مقاله تا پایان مطالعه کنید.

تعریف دال

ما می‌توانیم یک دال بتنی را به عنوان یک عنصر سازه‌ای دو بعدی تعریف کنیم که عموماً چندین سانتی‌متر ضخامت دارد. دال علاوه بر انتقال بار مرده و زنده، به عنوان سرپناه برای ساکنان ساختمان در نظر گرفته می‌شود. به هر حال، اسلب در ساختمان می تواند از بتن مسلح یا بتن غیر مسلحی باشد. نیاز به تقویت دال با میلگردها، بستگی به الزامات طراحی و شرایط بارگذاری دارد. بسته به نوع تکیه گاه‌ها و نسبت دهانه‌های دال، دال ها به انواع مختلف تقسیم می‌شوند.

انواع دال بتنی

در زیر به طور مفصل در مورد انواع دال صحبت می‌کنیم:

1- دال یک طرفه (One Way Slab)

این دال براساس نسبت دهانه‌ها و اضلاع تکیه گاه است. یک دال یک طرفه فقط از دو طرف با نسبت دهانه بلند پشتیبانی می‌شود. این بدین معناست که دال یک طرف بار را تنها به یک طرف منتقل می‌کند. در این نوع دال خمش در طول دهانه کوتاهتر یعنی فقط در یک جهت است. میلگرد اصلی در امتداد دهانه کوتاهتر است در حالی که میلگرد فرعی در طول دهانه بلندتر قرار می‌گیرد.

دال یک طرفه می تواند دو نوع باشد:

• دال یک طرفه که در دو انتها روی تیرها قرار می‌گیرد.
• دال یک طرفه تیرچه‌دار که باز هم بار به یک طرف منتقل می‌کنند.

این دال برای دهانه‌های کوچکتر از 3 تا 6 متر و برای بارهای 3 تا 5 کیلو نیوتن بر مترمربع ایده آل است. برای دهانه‌های بیشتر از 6 متر، کارشناسان دال تیرچه‌دار یک طرفه را توصیه می‌کنند. سقف تیرچه بلوک معروف‌ترین دال یک طرفه است. ممکن است برای این دال به آرماتور کمتری نیاز داشته باشید اما در عین حال قالب بندی هزینه‌های کار را افزایش می‌دهد.

2- دال دو طرفه (Two Way Slabs)

بر خلاف دال یک طرفه، دال دو طرفه از چهار طرف تکیه گاه دارد و بار را به دو طرف منتقل می‌کند. برای دال دو طرفه، نسبت دهانه بلندتر به دهانه کوتاهتر کمتر از 2 است. به هر حال، برای مناطقی که به دهانه 6 تا 9 متر نیاز است و بار زنده 3 تا 6 کیلونیوتن بر متر مربع است، باید از این نوع اسلب استفاده کرد. به دلیل پشتیبانی بیشتر در طرفین، انحراف کمتری در سقف ایجاد می‌شود و صلبیت دال افزایش پیدا می‌کند. در این سقف نیاز به میلگردهای تقویت بیشتر ضروری خواهد بود.

 

3- دال معلق  (Suspended Slab)

اسلب‌های معلق مانند یک کنسول عمل می‌کنند که باید با میلگردهای مناسب تقویت شوند؛ اما باید از ضخامت 100 تا 500 میلی‌متری آنها مطمئن شد. ضخامت به اندازه بارهای وارده، تعداد تکیه گاه‌ها و طول دهانه بستگی دارد. یکی از مهمترین موارد در ساخت دال معلق قالب بندی و داربست است.

دو مورد از رایج‌ترین انواع اسلب‌های معلق عبارتند از:

• دال یک طرفه
• دال دو طرفه

4- دال تخت (Flat Slab)

دال بتنی مسلح که مستقیماً بر روی ستون‌ها قرار دارد، به عنوان دال تخت شناخته می‌شود. شما نیازی به تیر یا پشتیبانی اضافی نخواهید داشت. در بیشتر موارد، فقط تقویت اضافی در مناطق نزدیک ستون‌ها برای جلوگیری از برش پانچ ارائه می‌شود. ستو‌‌ن‌ها در محل اتصال با دال پشتیبانی اضافی را فراهم می‌کنند. همچنین، ممکن است قسمتی از دال در نزدیکی حاشیه ستون ضخامت بیشتری داشه باشد. اگر دهانه کمتر از 8 متر دارید و بار زنده کمتر از 5 کیلو نیوتن بر متر مربع است، می‌توانید از دال تخت استفاده کنید.

5- دال تو خالی (Hollow Core Slab)

اگر به دنبال دال ارزان و کارآمد از نظر ساختاری هستید، دال توخالی یا مجوف را انتخاب کنید. دال توخالی نوعی از دال‌های پیش ساخته است که دارای هسته‌های توخالی در عمق خود است. وزن این دال سبک بوده و ضخامت بین 110 تا 400 میلی‌متر است. این دال دارای ویژگی‌های بهبود یافته در برابر آتش، عایق صدا و عایق حرارتی است. این ویژگی‌ها راه حل‌هایی مقرون به صرفه برای ساخت و ساز مدولار هستند. می‌توانید از دال های توخالی برای سقف پارکینگ‌های طبقاتی استفاده کنید. کاربردهای دیگر آن مربوط به انبارها، ساختمان اداری، مدارس و پایانه‌های فرودگاهی است.

6- دال وافل (Waffle Slab)

یکی از مفیدترین دال‌ها برای دستیابی به دهانه‌های بلند، دال وافل است. برای جلوگیری از وجود تکیه گاه یا ستون، تیرهای نگهدارنده ضخیم را در فاصله یکنواخت در هر دو جهت مانند شبکه احداث می‌شوند. این شبکه از تیرهای نگهدارنده با قسمت توخالی تشکیل شده‌اند. شما می‌توانید نور مصنوعی را برای دید بهتر مانند در فضاهایی مانند رستوران‌ها، هتل‌ها و مراکز خرید فراهم کنید.

 

فواید دال بتنی

مزایای دال به شرح زیر هستند:

• باعث صرفه جویی در مصرف مصالح ساختمانی ماند سیمان، آب، فولاد، سنگدانه ها و غیره می‌شود.
• در برابر آتش و حرارت بسیار مقاوم است.
• طول عمر و ماندگاری بالایی دارد.
• سرعت اجرای سقف دال بتنی بسیار بالاست.
• در برابر نیروهای برشی مقاومت بالایی دارد.
• می‌تواند در برابر زمین لرزه مقاومت بالایی از خود نشان دهد.
• عایق صوتی خوبی است.
• می‌توان در هزینه‌های حمل و نقل مصالح صرفه جویی کرد.
• خزش قابل قبول دارد و در برابر ممان‌های خمشی مقاومت بالایی از خود نشان می‌دهد.

روش ساخت دال

برای اجرای اسلب باید به نوع سقف توجه شود. انواع سقف‌ها اغلب به تیرچه بلوک و عرضه فولادی تقسیم می‌شوند. در هر دو نوع سقف نیاز به قالب بندی، آرماتور بندی و در نهایت بتن ریزی است. در سقف عرضه فولادی، قالب ورق گالوانیزه خواهد بود اما در سقف تیرچه بلوک باید از قلب فلزی استفاده کرد.

ساختار قالب باید طوری طراحی شود که بارها مانند فشارهای بتن تازه، وزن کارگران و اپراتورها و ماشین آلات را تحمل کند. عناصر ساختاری متعددی وجود دارند که باید در طول ساخت قالب مورد توجه قرار گیرند. به عنوان مثال، باید قالب‌ها صاف و تمیز باشند و اتصالات باید به میزان کافی محکم شوند تا دوغاب سیمانی به بیرون از قالب نشت نکند.

آرماتوری بندی دال

قبل از قرار دادن آرماتور برای ساخت دال کفپوش بتنی، انواع آن را بررسی کرده و از مطابقت محل استقرار اعضای بتنی با نقشه‌های سازه‌ای اطمینان حاصل کنید. نقشه‌های طراحی جزئیات میلگرد گذاری مورد نیاز را ارائه می دهند، بنابراین استفاده از اندازه میلگرد مشخص شده است و تنها باید مقدار مورد نیاز برش داده شود و قلاب‌ها و خم‌های ایجاد شوند.

پس از اتمام آماده سازی، میلگردها با فاصله مشخص شده و پوشش بتنی در محل خود قرار می‌گیرند. برای بستن آرماتورهای اصلی به یکدیگر از مفتول استفاده می‌شود. باید دانست که استقرار نادرست فولاد تقویت شده، می‌تواند باعث خرابی سازه بتنی شود. پوشش نادرست بتنی، آرماتورها را در معرض زنگ زدگی قرار خواهد داد. در نهایت، پس از نهایی شدن تمام الزامات برای استقرار آرماتور، کارفرما می‌تواند بتن آماده را سفارش دهد.

 

بتن ریزی دال

اختلاط، حمل و جابجایی بتن باید به طور مناسب با کارهای کارگاهی هماهنگ شود. فرایند بتن ریزی با حضور کامیون میکسرها انجام می‌شود. میکسرها از طریق پمپ، بتن ریزی را از گوشه ای از دال آغاز می‌کنند. در این مرحله لازم است که نیروهای کارگاهی و تجهیزات مناسب از جمله ویبراتور، بیل و ماله در اختیار باشد. ویبره شدن باعث تراکم بهتر بتن و بیرون آمدن حباب‌های هوا می‌شود. بعد از اتمام بتن ریزی، باید سطح بتن را مسطح کرد.

عمل آوری بتن دال

پس از اتمام سطح، از تکنیک مناسبی برای تثبیت بتن استفاده می‌شود. در این مرحله، عمل آوری بتن با استفاده از آب پاشی سطح انجام می‌شود. بسته به شرایط آب و هوایی (سرد یا گرم) باید مدت زمان عمل آوری مشخص شود. این مهم در ضوابط و مقررات ملی ساختمان درج شده است. با عمل آوری صحیح، عمر بتن دال افزایش پیدا می‌کند.

روش‌های اجرای دال

دو روش عمومی برای اجرای اسلب وجود دارند که به شرح زیر هستند:

دال پیش ساخته

ساخت دال‌های بتنی پیش ساخته در کارخانه است و سپس به محل پروژه حمل شده و مونتاژ می‌شوند. آنها ممکن است پیش تنیده (در کارخانه)، پس از تنش (در محل) یا بدون تنش باشند. بسیار مهم است که ساختار پشتیبانی سازه در ابعاد صحیح ساخته شود، در غیر این صورت ممکن است دال‌ها از نظر اندازه مناسب نباشند.

دال درجا

دال‌های بتنی در محل پروژه اجرا می‌شوند. اگر قرار است دال تقویت شود، میلگردها از ریختن بتن در داخل قالب قرار می‌گیرند. برای اجرای این اسلب به قالب بندی، آرماتور بندی، بتن ریزی و عمل آوری بتن نیاز است. مراحل اجرای دال‌های درجا نیاز به نظارت دقیق دارند. از این رو، مهندس ناظر و سرپرست کارگاه باید نظارت بالایی بر عملیات اجرایی داشته باشند.

کلام آخر

دال بتنی یک عنصر باربر در ساختمان‌های مدرن امروزی می‌باشد که از یک سطح صاف و افقی ساخته شده است. دال‌های تقویت شده با فولاد، معمولاً بین 100 تا 500 میلی‌متر ضخامت دارند و اغلب برای ساخت سقف استفاده می‌شوند. در حالی که برخی از دال‌ها ممکن است کف و بر روی زمین اجرا شوند. طراح بسته به نوع سازه از انواع دال‌ها استفاده می‌کنند تا بتواند این عضو سازه‌ای برای مقاومت در برابر بارهای مختلف طراحی و تحلیل کند.

 

 

 

منابع:

https://definecivil.com/types-of-concrete-slabs/

https://constructionor.com/concrete-slab/